Zapraszamy naszych Czytelników do wspólnej zabawy. Je¶li znacie jakie¶ słowo z dawnej gwary kresowej, którego nie ma w tym słowniku - napiszcie do nas, albo sami je dodajcie w "Uzupełnieniu do słownika".
To ostatnie bardzo ładnie się nadaje do takiego dodawania (bardzo prosta obsługa). Pocz±tkowo tu mieli¶my wła¶nie umie¶cić nasz słownik, ale w końcu z tego pomysłu zrezygnowali¶my. W takiej postaci jak poniżej jest po prostu ładniejszy i czytelniejszy. Od razu widać wszystkie hasła, a dodatkowo istnieje jeszcze możliwo¶ć wydrukowania i pokazania go starszym osobom. Wasze hasła z "Uzupełnienia do słownika" też będ± tu dopisywane.
Hasła pochodz± od sze¶ciu osób, przy każdym zaznaczyli¶my Ľródło literkami w nawiasie.
] - Antoni Worobiec (Tro¶cianiec Wielki) - z ksi±żki "Tro¶cianiec Wielki - Wie¶ Ziemi Załozieckiej", 1999
a to to to |
zwrot o nie słuchaj±cym dobrych rad (dziecku, czasem dorosłym), którego spotkała kara, np. dziecka które sparzyło się pokrzyw± i zaczęło płakać się nie żałowało, tylko mówiło się "a to to to, a to to to" [H¦] |
a wo |
o tutaj (np. "- Gdzie leży nóż? - A wo, tuwo") [H¦] |
ali wo |
ależ sk±d, mowy nie ma [AW] |
antek |
łobuz, chuligan [AW] |
anzug |
ubranie, zwłaszcza męskie [AW] |
asenterunek |
pobor do wojska, asenterunkowy - poborowy [JM] |
bachor |
dziecko, zwłaszcza żydowskie [AW] |
badunia |
miejsce do prania na rzece [M] |
badyl |
chwast [AW] |
bajdeła |
młokos, nierób [JM] |
bajstruk |
nie¶lubne dziecko [AW] |
bajura |
kałuża (bajoro) [AW] |
balonami |
szybko, piorunem [JM] |
bałabuch |
a) zwykle kiepsko wypieczone ciasto, lub ugnieciona ze sieczk± glina - jako materiał budowlany [AW], b) bułka drożdżowa niesłodka pieczona na okres Nowego Roku dla częstowania dzieci, które chodziły z życzeniami - szczodrowaniem [H¦] |
bambetel |
drewniana ława do siedzenia, a po rozsunięciu siedziska łóżko do spania [H¦] |
baniaczek |
metalowy kubek [H¦] |
baniak |
a) duży garnek metalowy [AW], b) garnek [AS] |
banta |
grzędy np. "słońce już zaszło i kury poszły na banta" [JM] |
baraboje |
ziemniak (mówiło się na obszarze od Lwowa do Kamienia Podl. "NagotowaŁa cały baniak baraboji") [AW] |
baraboli |
kartofle [JM] |
batug |
bat [JM] |
besztać |
robić ostre wymówki [AW] |
bękart |
niezno¶ny dzieciak [AW] |
bihme |
przysięga, potwierdzenie, przekonanie kogo¶, że mówi się prawdę [H¦] |
bobsko |
strach, udziwnienie [AW] |
bodak |
oset [H¦] |
bodziak |
oset, kłuj±ca ro¶lina [AW] |
bolka |
piłka gumowa [AW] |
bor |
wiertło [JM] |
bormaszyna |
wiertarka [JM] |
braha |
pozostało¶ć po odparowaniu alkoholu z zacieru [H¦] |
bratrura |
piekarnik [JM] |
brechać, breszyć, nie bresz |
kłamać, nie kłam! [AW] |
brusek |
osełka do ostrzenia np. kosy [JM] |
bucim |
na niby, na żarty [H¦] |
budny |
powszechny, zwykły (dzień) [AW] |
bungu |
spirytus [H¦] |
bzina |
czarny bez [JM] |
cajg |
bawełniany materiał do szycia mocnych ubrań roboczych [KD] |
całuszka |
piętka, pierwsza i ostatnia kromka chleba z bochenka [H¦] |
cedyłko |
cedzak do mleka z tkaniny [H¦] |
chabas |
chwast [AW] |
chlipać |
płakać, szlochać po kryjomu [H¦] |
chojci na ruci |
chodĽ na ręce ! [AW] |
chopta |
trawa [H¦] |
chrapy |
nozdrza [AS] |
chrobak |
robak, glizda [H¦] |
chudoba |
zwierzyna - inwentarz [H¦] |
chwost |
ogon [AW] |
cidełko |
płócienna tkanina do cedzenia mleka [AS] |
ciumać, cium, pociumać |
całować (znane było powiedzenie: "po ciumaj mamusi") [AW] |
ciupryk |
założyć lewy but na praw± nogę lub odwrotnie [JM] |
cybuch |
małolat, chłopak niedojrzały (lub też pogardliwe przezwisko Żyda) [AW] |
czeladĽ |
rodzina [H¦] |
czerkać |
pocierać zapałk± o draskę, lub obracać trybik zapalniczki [JM] |
częstokół |
parkan, płot drewniany z zaostrzonych palików [JM] |
czuchrać |
długotrwałe drapanie [H¦] |
czuć duch |
czuć ciepło np. "już si pali w piecu i czuć duch" [JM] |
ćwach |
gwóĽdĽ [H¦] |
debra |
wertepy, pagórki, zaro¶la [AW] |
deszczka |
deska [AW] |
didko |
a) diabeł "Didku go wi?" [AW], b) diabeł. W wymowie "d" miękkie [JM] |
do glidu |
równo w rzędzie np. ustawić półkopki (mędle) w rzędzie [JM] |
dobawić |
dolać, dosypać, np. ¶mietany do zupy [H¦] |
dobnia |
1) pieniek np. do r±bania drewna, 2) drewniany walec z rekoje¶ci± służył jako wbijak, ubijak [JM] |
dornik |
przebijak ¶lusarski [H¦] |
dójki |
strzyki u krowy [AS] |
drahle, drygli |
galaretka z mięsa [AW] |
drańcie |
osoba o złej opinii, lub stare zniszczone rzeczy [AW] |
dryhle |
(także studzinina) - galareta z nóżek [H¦] |
drypcia |
pogardliwie o starej kobiecie [AW] |
dryzda |
brzydka, chuda dziewczyna [AW] |
drzewko |
choinka bożonarodzeniowa [AW, H¦] |
duca |
gdy cielę, jagnię uderza mord± o wymię w czasie ssania [H¦] |
duć |
dmuchać, "Ali duji" (o wietrze) [AW, H¦] |
duldak |
smoczek [H¦] |
duże |
dobry, "duże dobry ten" (...bardzo dobry ten...) [AW] |
dziabarakać |
pyskować [JM] |
dziaduch |
słoma na podłodze w okresie Bożego Narodzenia [H¦] |
dżagan |
kilof, oskard [H¦] |
europlan |
samolot [H¦] |
fana |
chor±giew [H¦] |
fasować |
termin raczej wojskowy - pobrać z magazynu należn± odzież, żywno¶ć, broń [JM] |
feca |
onuca, owijka [H¦] |
ferflasza |
manierka - metalowa butelka [H¦] |
fest |
bardzo mocno [AW] |
financ |
urzędnik finansowy [AW] |
frojmycha |
kobieta nie dbaj±ca o siebie, Ľle ubrana - niechlujna, brudna [H¦] |
funio |
ważniak, zarozumialec, "ali struga funia!" (udaje ważniaka) [AW] |
fura |
wóz konny [H¦] |
gdula |
gruszka [AW] |
gilza |
łuska bez pocisku [JM] |
gnypak |
tępy nóż [AW] |
go¶ciniec |
droga główna od miejscowo¶ci do miejscowo¶ci [H¦] |
gradus |
termometr, stopień Celsjusza [H¦] |
grale |
rodzaj wideł 3 lub 4 palczastych [JM] |
gudz |
węzeł na sznurku (nie do rozwi±zania) [H¦] |
guła |
osoba mało inteligentna [AS] |
gwer |
a) karabin, lub ogólnie broń [AW], b) karabin [H¦] |
gzić się |
zachowanie zwierz±t podczas rui [H¦] |
hadiuka |
w±ż, padalec [JM] |
hadziuka |
zło¶liwiec "To taki hadziuka, do studni ni dopu¶ci". [AW] |
hajdamaka |
pogardliwie Ukrainiec (awanturnik) [AW] |
hajno |
żmudnie, uci±żliwie [JM] |
halaburda |
awanturnik, awantura, burda, "Pupili sy, ta narubili halaburdy". [AW] |
halawa |
nie zasiany plac w zbożu [H¦] |
halukać |
nawoływać, np. do wstawania [H¦] |
hamaj |
tak się mówiło do dziecka żeby jadło [H¦] |
harbuz |
wspólna nazwa dyni, arbuza, melona [JM] |
harmider |
(także rajwach) gwar, hałas [H¦] |
haukać |
szczekać [JM] |
hela |
skrzynia ładowna w wozie konnym [JM] |
het |
tam - gdzie¶ (np. "idĽ het" - idĽ sobie) [H¦] |
hołodryga |
oberwaniec, nicpoń, łajdak [AW] |
horpyna |
wielka kobieta [AW] |
hrabczuki |
nie¶lubne dzieci hrabiego z dziewczynami z pobliskich wiosek (podobno było ich kilkoro :) [JM] |
hreczka |
gryka [H¦] |
hryckal |
szpadel [H¦] |
huby |
grzyby [H¦] |
hurdzi |
warczy, np. motor [H¦] |
hurma |
grupa [H¦] |
hyckać |
skakać, podskakiwać [AW] |
hyczka |
nać ro¶liny [H¦] |
hylaka |
konar, gał±Ľ [H¦] |
jadaczka |
wulgaryzm: usta, gęba [AW] |
juszka |
a) rzadka zupa, wodnista czę¶ć zupy, Pytano więc: "chcesz jeszcze zupy ? - Tak, ali samy juszki" [AW], b) wywar z suszonych owoców, sama woda z barszczu, zupy [H¦] |
kaban |
wieprz, ¶winia [AW] |
kacap |
głupiec, pogardliwie - Rosjanin [AW] |
kaczan |
ogryzek z owocu lub gł±b z kapusty [H¦] |
kalabania |
kałuża, grz±skie błoto na drodze [AW] |
kałamucić |
m±cić, mieszać [AW] |
kałatać |
klekotać [JM] |
kanon |
armata [H¦] |
kaparzyć, kaparstwo |
Ľle robić, zła robota, partactwo [AW] |
kapsel |
spłonka [JM] |
kapszuk |
wysuszony pęcherz moczowy wieprza używany jako woreczek na tytoń [H¦] |
kapu¶cinie |
pozostało¶ci kapusty po wycięciu główki [JM] |
kapuza |
kaptur [JM] |
kartoflinie |
łęty kartofli [JM] |
kaszkiet |
czapka [AS] |
katapula |
proca [H¦] |
katulać |
toczyć (np. "wóz się katula pod górę") [H¦] |
kazać |
mówić, powiedzieć [JM] |
kidać, kin±ć |
rzucać [AW, H¦] |
kiernica |
studnia o drewnianym szalunku - ocembrowaniu [H¦] |
kiszka |
kaszanka [H¦] |
kluczka |
1) węzeł na sznurowadłach przy butach. 2) ucięta gał±Ľ ok. 1,20 m z krótk± odnog± na końcu pod k±tem ostrym. Służyła m.in. do podnoszenia bron w czasie bronowania. 3) szydełko do dziergania [JM] |
knysz |
chleb ¶wi±teczny [AW] |
kociuba |
długa żerdĽ zakończona poprzecznie deseczk± do wygarniania żaru w piecu chlebowym [H¦] |
kole¶nie |
dwa koła na osi umocowane z przodu ręcznego pługa. Zapewniały równ± głęboko¶ć orki [JM] |
kołotuszka |
a) drewniany przyrz±d do rozgniatania [AW], b) kwirlejka do rozdrabniania potraw [H¦] |
koromiesło |
nosidło 2 wiader na ramieniu [H¦] |
koropka |
pojemnik na zrywane owoce [JM] |
korowaj |
obrzędowe ciasto weselne, z pszennej m±ki, owalnego kształtu, z wierzchu ozdobione [AW] |
kosa |
warkocz [H¦] |
kostka |
pestka owocu czere¶ni, wi¶ni, ¶liwki [AW, JM] |
kraszanka |
jaja zabarwione na jeden kolor, ozdoba wielkanocnego stołu [AW] |
krosznia |
worek na obrok zawieszany koniom na szyi. Służył do karmienia koni w czasie dłuższego postoju [JM] |
król |
snopek z kilku zbóż ustawiany w rogu izby na Boże Narodzenie [JM] |
kryszka |
okruszek [JM] |
kryszyć |
rozdrabniać [JM] |
kryżałka |
grubo pokrojona kapusta np. do barszczu [JM] |
kucać |
przysiad [H¦] |
kucia |
¶winka [JM] |
kucza |
a) mały ciemny pokój, pomieszczenie dla zwierz±t [AW], b) chlewik, niska szopa [H¦] |
kuczyć się |
tęsknić, nudzić się, "kuczy mi si za tob±" [AW] |
kuczyrawy |
kto¶ o kręconych włosach [H¦] |
kudłaj |
przezwisko Żyda [AW] |
kukurudza |
we wschodniej gwarze kukurydza [H¦] |
kułak |
pię¶ć [H¦] |
kupla |
szeroki pas (wojskowy) [H¦] |
kuszka |
puszka na osełkę do kosy zawieszana na pasku u spodni [JM] |
kutas |
element ubioru - pompon, frędzel [JM] |
kutia, kucia |
potrawa wigilijna z pszenicy, maku itd. [AW] |
lice |
lejce [AS] |
lichtarka |
latarka, mówiono "we¶ lichtarke idĽ do lochu" [AW] |
ligać |
leżeć, położyć się [H¦] |
loch |
rodzaj piwnicy ziemnej poza domem. Czę¶ć wkopana w ziemi i czę¶ć wystaj±ca obsypana grub± warstw± ziemi. Służył do przechowywania produktów spożywczych i ziemniopłodów. [JM] |
ładuszczak |
garnek gliniany do mleka [H¦] |
łopuch |
łopian [JM] |
łoszak |
Ľrebak, młody koń [H¦] |
ług |
roztwór do prania sporz±dzany domowym sposobem przez wrzucanie rozżarzonych szczap do wody i odstaniu [JM] |
łupy |
łupiny np. z ziemniaków [JM] |
łymiszka |
gęsta kasza kukurydziana, najczę¶ciej polana słonin± ze skwarkami [JM] |
łyskać się |
błyskać się [AW] |
maciurka |
żeńskie ro¶liny konopii [H¦] |
maćko |
duży wystaj±cy brzuch [JM] |
majzel |
przecinak ¶lusarski [H¦] |
makohon |
drewniany wałek do ucierania maku [AW] |
makutra |
donica, naczynie do ucierania ciasta [AW] |
manszet |
mankiet [AW] |
maszingwer |
karabin maszynowy [JM] |
ma¶niczka |
kierzynka, służyła do wyrobu masła [JM] |
menelarz |
złomiarz [H¦] |
meszty |
półbuciki damskie, lub męskie [AW, H¦] |
mienkuszka |
miękka czę¶ć chleba lub bułki [AW] |
miesi±c |
księżyc [H¦] |
miętkuszka |
¶rodkowa czę¶ć kromki chleba, bez skórki [H¦] |
młynek |
wialnia [JM] |
motowidło |
poł±czone dr±żki, z jednej strony w kształcie litery T a z drugiej Y. Służyły do nawijania przędzonej na k±dzieli wełny, lnu lub konopii [JM] |
motuzek |
sznurek [H¦] |
mraka |
mgła, drobny deszczyk [AW] |
muterka |
nakrętka [JM] |
mykicić się |
mylić, pl±tać, mataczyć [AW] |
mysiurki |
miejsce w stodole nad klepiskiem [JM] |
mysziginowaty |
głupkowaty [H¦] |
mytka |
¶cierka, zmywak do naczyń [H¦] |
na zdogońce |
praca na szybkiego, na wy¶cigi [H¦] |
naduć się |
pogniewać, nie rozmawiać [H¦] |
naobkoło |
naokoło, dookoła [AW] |
narychtować |
naprawić [H¦] |
niecki |
wydłubany w pniu owalny pojemnik z uchwytami po bokach [JM] |
nieludziany |
niegrzeczny np. "nieludziany bachor" [JM] |
niezdały |
a) do niczego, nie przydatny [AW] b) chorowity, słaby, rzecz nieprzydatna [H¦] |
niuchać |
w±chać [H¦] |
niuńka |
niedołęga, nie umiej±cy sobie radzić [AW] |
niwistka |
synowa zamieszkała u te¶ciowej [JM] |
nużda |
a) nędza, bieda [AW], b) wieloznaczne; np. "na nużdę ci to?" - "po co ci to?"; "nużda ciężka z bachorami" - "co za niedobre dzieci" [H¦] |
nypać |
wtykać nos, wszędzie zagl±dać [KD] |
oberemek |
naręcz np. przynie¶ć oberemek drewna [JM] |
odwirek |
futryna u drzwi [JM] |
oj to tam |
lekceważ±co: co¶ takiego, wielkie rzeczy [H¦] |
okołot |
oczyszczona porcja słomy, używana potem m.in. do napełniania sienników, wyrobu mat [JM] |
ołówek chemiczny |
ołówek kopiowy [JM] |
ouwa |
pomniejszenie, zlekceważenie czyjego¶ czynu, np.naprawiłem płot - ouwa wielka mi robota [H¦] |
osikowe |
o mleku - na pół zsiadłe [JM] |
paciorek |
koralik; paciorki to korale [H¦] |
paciuk |
wieprz (tuczony) [AW, H¦] |
palica |
laska do podpierania się [H¦] |
pałka |
kij [AS] |
pampuch |
rodzaj P±czka (na oleju) [AW] |
panterka |
perliczka [JM] |
papendekiel |
karton, papier na karton [H¦] |
paraszut |
spadochron [JM] |
parkocze |
odgłos gotuj±cej się kaszy, ziemniaków [H¦] |
parpać |
grzebać w ziemi np. "kury się parpały" [JM] |
patron |
nabój [JM] |
pełechy, pelechaty |
długie potargane włosy (kudłaty) [AW] |
perewerty |
co¶ gwałtownie gotuj±cego się np. "zupa już perewerty" [JM] |
pieszki |
pieszo, na piechotę [AW] |
pi¶ko |
siusiak :) [JM] |
płatwa |
rodzaj belki [JM] |
podlizajło |
lizus [AW] |
podołek |
pojemnik zrobiony z fartucha do zbierania owoców, grzybów, czego¶ naprędce gdy brak siatki czy koszyka [H¦] |
podpałek |
placek wypiekany z ciasta chlebowego przed pieczeniem chleba, na skraju paleniska od płomienia nagrzewanego pieca, st±d nazwa tego placka [H¦] |
podwody |
przymusowa praca np. na rzecz wojska z gospodarzem, końmi i wozem [JM] |
pokin±ć |
pozostawić, "pokinut ojca i matkę" [AW] |
pokradajęcy |
ukradkiem [JM] |
poma¶cić |
posmarować chleb [H¦] |
port |
przędza inna niż wełniana. Mówiło się np.o swetrze "to nie wełna, to port" [JM] |
postronek |
sznur np. prowadzić cielę na postronku [JM] |
posudek |
pojemnik [JM] |
potachn±ć |
zmniejszyć objęto¶ć przez uleżenie się np. kapusta w beczce, siano na strychu [JM] |
potałapany |
pochlapany, np. "pierogi potałapane ¶mietan±" [JM] |
potasz |
proszek do pieczenia (soda oczyszczona) [H¦] |
potoczyć |
wypłukać, np. kubek wod± [H¦] |
potyrcze |
mały, niepozorny, niewydarzony [AW] |
powalać się |
ubrudzić się np. błotem [JM] |
pozłotka |
folia aluminiowa lub cynkowa [JM] |
półkopek |
stóg zboża z kilkunastu snopków w polu [H¦] |
pranik |
deska z r±czk± do prania - uderzania mokrego zwiniętego w rolkę prania [H¦] |
prażnik |
odpust, ¶więto [AW] |
proch |
kurz (mówiło się: "po¶cieraj prochy") [AW] |
przetak |
sito [AS] |
przędziwo |
półprodukt do przędzenia lnu lub konopii [JM] |
przyczynek |
dokładka do porcji obiadu, do wagi itp. [H¦] |
pszono |
jagły, oczyszczone z łusek proso [JM] |
puczka |
czubek palca (miara, np. szczypta soli) [H¦] |
pulares |
portmonetka [H¦] |
purwatka |
rzadzizna, rzadka zupa [JM] |
puryc |
elegant, szpanuj±cy kawaler [JM] |
putnia |
wiadro [AW, H¦] |
pypka |
sutek [H¦] |
pypka |
smoczek [AW] |
rabanki |
piegi [H¦] |
radyrka |
gumka do ¶cierania ołówka [H¦] |
rajtki |
spodnie wkładane do butów "oficerek" rozszerzane przy kolanach na zewn±trz [JM] |
rajwach |
(także harmider) gwar, hałas [H¦] |
recht |
słowny np. "szewc miał recht, bo zrobił buty w terminie jak obiecał" [JM] |
ret'kwa |
rzepa, rzodkiew [JM] |
ruchla |
przezwisko Żydówki (starej, brzydkiej) [AW] |
rychtować |
przygotowywać: mówiło się "Narychtuj sy ubrani na jutro!" [AW] |
ryćkać |
kopać, orać byle jak [JM] |
ryhać |
kaszleć [H¦] |
rynka |
niski, płaski rondel z r±czk± [AW] |
ryskal |
łopata do kopania [AW] |
ryziaki |
gałęzie po scięciu drzewa. Hylaki gałęzie na drzewie [JM] |
rzemyk |
pasek do spodni [H¦] |
rzeszoto |
rodzaj sita o znacznie większych oczkach [JM] |
samogonka |
gorzałka, bimber, wódka swojej roboty [H¦] |
sapa |
motyka [H¦] |
siać |
rzucać zbożem przy szodrowaniu tj. składaniu życzeń noworocznych [JM] |
siarniki |
zapałki [AW] |
sinka |
a) niebieska farbka do bielizny [AW], b) dodatek do krochmalenia bielizny, ultramaryna [JM] |
siny |
kolor niebieski [H¦] |
skałka |
zadra z deski [H¦] |
skopek |
pojemnik do dojenia np. krów [JM] |
słychać |
czuć; np. psucia się potrawy - "już t± szynkę słychać" [H¦] |
smarowóz |
brudas, brudno ubrany człowiek [AW] |
smażenica |
jajecznica [H¦] |
sparżny |
łakomy [H¦] |
spu¶cić |
tu w znaczeniu ¶ci±ć drzewo np. "poszli do lasu spu¶cić 2 brzozy" [JM] |
studzienina |
galaretka z mięsa [AW], (także dryhle) - galareta z nóżek [H¦] |
swacha |
swatka [H¦] |
swarzyć się |
kłócić się [H¦] |
szajbka |
podkładka [JM] |
szaragi |
drewniana, stoj±ca rama z kołkami, służ±ca do wieszania odzieży [AW] |
szarawary |
obszerne spodnie [H¦] |
szczezn±ć |
zgubić się, przepa¶ć - "szczezła mi zapinka" [AW] |
szczodrowanie |
życzenia noworoczne [H¦] |
szepetlawy |
sepleni±cy (w mowie) [AW] |
szkarałupa |
skorupka z jajka lub orzecha [H¦] |
szkrabać |
drapać [H¦] |
szkraby |
stare buty [H¦] |
szlijki |
szelki do spodni [H¦] |
szmira |
gęsty ciemny smar do wozów [H¦] |
sznajdyza |
narzynka do metalu [JM] |
sznyrać |
grzebać za czym¶, szukać czego¶ [JM] |
szparhać |
zjeżdżać z górki np. na sankach, często na butach [JM] |
sztany |
a) spodnie [AW], b) spodnie, rajtki do butów z cholewami [H¦] |
sztreka |
kolej [H¦] |
sztubak |
uczeń klas pocz±tkowych [JM] |
szturpak |
dziewczyna nierozgarnięta [AW] |
szuma |
szumowiny zbieraj±ce się na powierzchni gotowanej zupy [JM] |
szwajsować |
spawać [JM] |
szwytko |
szybko, "idĽ tam szwytko" [AW] |
szyf |
statek [H¦] |
¶cielić |
rozkładać po¶ciel do spania lub po spaniu [AW] |
¶cil |
sufit, często drewniany [H¦] |
¶labizować |
słabo czytać [H¦] |
¶loza |
łza [AW] |
tarabanić |
a) gramolić się, ciężko dĽwigać [AW]. b) łomotać, hałasować uderzaj±c w co¶ mocno [JM] c) gramolić się gdzie¶ lub na co¶ [JM] |
taskać, taszczyć |
nie¶ć mozolnie, z wysiłkiem [AW] |
telepać się |
trz±¶ć, człapać, i¶ć powoli [AW] |
terebić |
obierać np. jabłka, ziemniaki [JM] |
termiecie |
odpady lnu lub konopi w czasie międlenia, paĽdzierze [JM] |
tłumak |
zawinięty w płótno - prze¶cieradło jaki¶ pakunek i niesiony na ramieniu, na plecach [H¦] |
tok |
miejsce w stodole, klepisko [JM] |
trumkać |
brzd±kać [JM] |
trynie, trynia |
drobna słoma [JM] |
tuj tuj |
za chwilę (np. "tuj tuj by go złapał") [H¦] |
tuman |
Ľle ucz±cy się [H¦] |
tyćko |
malutko, troszeczkę [H¦] |
tyr |
dziegeć [JM] |
walki |
bochny gliny zmieszanej z pociet± słom±. Służyły do wypełniania przy stawianiu ¶cian budynków. [JM] |
wańciuch |
żoł±dek, wielki brzuch, kałdun [JM] |
warenice |
ugotowane placuszki na pierogi (gdy zabrakło farszu) [JM] |
wereta, wereto |
a) płótno, narzuta, prze¶cieradło, płachta ze zgrzebnego płótna [AW], b) płachta - plandeka z płótna własnej roboty do noszenia trawy, słomy, li¶ci itp. [H¦] |
wiecheć |
wkładka do butów (ze słomy) [H¦] |
wołochaty |
owłosiony [JM] |
wotawa |
potraw, drugi pokos trawy [JM] |
wstromić |
a) włożyć, wetkn±ć np. "wstromił głęboko widły w siano" b) zapodziać co¶ np. "wstromił okulary Bóg wi gdzie" [JM] |
wsylić |
nawlec np. igłę [JM] |
wtrynić |
wtr±cać się bez pytania np. "zawsze musisz wtrynić swoje 3 grosze do rozmowy" [JM] |
wyszynk |
restauracja z wódk± [H¦] |
wy¶ciółki |
wkładki ze słomy wkładane zim± do butów [JM] |
wże |
już, "Ty wże mówiła z mam±?" [AW, H¦] |
za pazuch± |
pod pach± [H¦] |
zabagać |
zachciewać [H¦] |
zabełtać |
a) zamieszać w naczyniu, np. zsiadłe mleko; b) komu¶ zawrócić w głowie - np. chłopak pannie, oszust kupuj±cemu [H¦] |
zabezdurno |
bezpłatnie, darmo [AW] |
zabihmać się |
przysi±c, że mówi się prawdę [AW] |
zabućko, zabudĽko |
zapominalski [AW, H¦] |
zagumnienki |
ogrody, sady za domami, tylne strony zabudowań gospodarczych [AW] |
zahałakać |
zaj±ć się czym¶, zainteresować np. "dziecko zahałakało się lalk± i przestalo płakać" [JM] |
zahata |
ocieplenie z li¶ci na zimę stawiane przy ¶cianach domów [JM] |
zaj±ć się |
tu w znaczeniu wzniecić ogień np. "od niedopałka zajeła si studoła" [JM] |
zakoziabn±ć |
ostygn±ć,stężeć np. "ugotowane kartole już zakoziabły" [JM] |
zakryszka |
jarzyna do zup i rosołów [AW] |
załubni |
wyjazdowe sanie, ozdobne i wygodne [AW] |
zamurdzony |
umorusany [AW] |
zaparpać |
zagrzebać [H¦] |
zapaska |
fartuch [H¦, AS] |
zapraszka |
a) zasmażka, zaprawa do zagęszczania potraw [AW], b) sos, zaklepka [H¦] |
zaprzeć |
zamkn±ć, np. drzwi [H¦] |
zasiek |
s±siek [JM] |
zaszportać się |
potkn±ć się [H¦] |
za¶cigać |
zapinać, np. guziki w spodniach [H¦] |
zawodzić |
¶piewać przeci±gle [JM] |
zawołoki |
przybłęda [AW] |
zazula |
a) kukułka [AW], b) biedronka [H¦] |
zbawić |
zepsuć, zniszczyć np. Ľle dobrane dwa kolory farb - to "zbawiona farba", do wyrzucenia [H¦] |
zduć |
wzd±ć np. "Antoszka krowe zduło, bo najadła si łakomo mokry kuniczyny" [JM] |
zdurzyć |
okłamać, oszukać kogo¶ [H¦] |
zdybać |
spotkać, znaleĽć, "dobrze, ży ja ciebi zdybał!" [AW] |
zełepuch |
niedojrzały owoc [AW] |
zhurdzić |
zwarzyć (np. "mleko się zhurdziło" - zwarzyło) [H¦] |
zwurdzić się |
(o mleku) ¶cinać się, zakwasić [AW] |
żmenia, żminia |
a) gar¶ć, dłoń [AW], b) miara, gar¶ć z dwóch dłoni, żmińka gar¶ć z jednej dłoni [JM] |
żmiakać |
prać w ręku [H¦] |
żminka |
miara - tyle, ile zmie¶ci się w jednej dłoni, np. jagód [H¦] |
żwakać |
żuć [JM] |